ਤਾਜਾ ਖ਼ਬਰਾਂ
- ਪਿੰਡ ਮੁੱਛਲ ਦੇ ਕਾਂਗਰਸੀਆ ਵੱਲੋਂ ਪੁਲਿਸ ਚੌਕੀ ਟਾਂਗਰਾ ਵਿਖੇ ਰੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
-
ਟਾਂਗਰਾ, 1 ਜੂਨ (ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ) - ਪਿੰਡ ਮੁੱਛਲ ਦੇ ਕੁੱਝ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਪਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਚੌਕੀ ਟਾਂਗਰਾ ... - ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬਿਜਲੀ ਬਿੱਲ ਲਾਉਣ ਵਿਰੁੱਧ ਐੱਸ.ਡੀ.ਓ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਮੰਗ ਪੱਤਰ
-
ਟਾਂਗਰਾ, 1 ਜੂਨ (ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ) - ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮੋਟਰਾਂ ਦੇ ਬਿਜਲੀ ਬਿੱਲ ਲਾਉਣ.. - ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਮੇਟੀ ਕਲੈਰੀਕਲ ਕਾਰਡ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਚੋਣ ਜਲਦ: ਢੀਂਡਸਾ
-
ਸ਼ਾਹਕੋਟ, 1 ਜੂਨ (ਅਜ਼ਾਦ ਸਚਦੇਵਾ/ਸੁਖਦੀਪ ਸਿੰਘ)- ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਮਨਿਸਟਰੀਅਲ ਸਟਾਫ਼ (ਸਬ-ਆਫ਼ਿਸ) ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ... - ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਰਵਾਨਾ ਹੋਈਆਂ ਜਨ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਅਤੇ ਸਰਿਊਯਮੁਨਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ
-
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 1 ਜੂਨ (ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੈਲੀ)-ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਲੱਗੇ ਕਰੀਬ 70 ਦਿਨਾਂ ... - ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸ਼ਰਾਬ 'ਤੇ 'ਕੋਵਿਡ ਸੈੱਸ' ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ
-
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 1 ਮਈ (ਵਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ)- ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ 'ਤੇ 'ਕੋਵਿਡ ਸੈੱਸ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ... - ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਗੰਭੀਰ, ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਲਾਈ ਮਦਦ ਦੀ ਗੁਹਾਰ
-
ਕਟਾਰੀਆਂ, 1 ਜੂਨ (ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਜੱਖੂ, ਗੁਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ)- ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ 'ਚ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ .... - ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਫ਼ਤ ਕਰਕੇ ਬਾਜਵਾ ਬਣੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਲਈ ਮਸੀਹਾ- ਸੱਚਰ, ਮਹਾਜਨ
-
ਪਠਾਨਕੋਟ 1 ਜੂਨ (ਸੰਧੂ) - ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਵੈਟਰਨਰੀ ਇੰਸਪੈਕਟਰਜ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪਰਧਾਨ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੱਚਰ, ਜਨਰਲ... - ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਕੋਰੋਨਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਰੀ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਲਈ ਨਵੇਂ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ
-
ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ, 1 ਜੂਨ (ਪ੍ਰਦੀਪ ਕੁਮਾਰ)- ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਲਾਕਡਾਊਨ 5 ਲਈ ਨਵੇ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ ਕੋਵਿਡ ... - ਮੋਹਾਲੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਤਿੰਨ ਕਿੱਲੋ ਹੈਰੋਇਨ ਸਮੇਤ ਨਾਈਜੀਰੀਅਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ 5 ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ
-
ਨਗਰ, 1 ਜੂਨ (ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੱਸੀ)- ਮੋਹਾਲੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ 18 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਕੀਮਤ ਦੀ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਕਿੱਲੋ ਹੈਰੋਇਨ ... - ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਹਾਲੀ ਅੰਦਰ ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ ਦੋ ਨਵੇਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਹੋਈ ਪੁਸ਼ਟੀ
-
ਐੱਸ. ਏ. ਐੱਸ. ਨਗਰ, 1 ਜੂਨ (ਕੇ. ਐੱਸ. ਰਾਣਾ)-ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਹਾਲੀ ਅੰਦਰ ਅੱਜ 2 ਨਵੇਂ ਕੋਰੋਨਾ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ... - ਪਿੰਡ ਆਦੋਆਣਾ(ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ) 'ਚ ਇਕਾਂਤਵਾਸ 'ਚ ਰੱਖੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕੋਰੋਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਆਈ ਪਾਜ਼ੀਟਿਵ
-
ਬਲਾਚੌਰ, 1 ਜੂਨ- (ਸ਼ਾਮ ਸੁੰਦਰ ਮੀਲੂ)- ਬਲਾਚੌਰ ਸਬ ਡਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਪਿੰਡ ਆਦੋਆਣਾ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪਰਤੇ ਵਿਅਕਤੀ... - ਬੀਜ ਘੁਟਾਲੇ 'ਤੇ ਮਜੀਠੀਆ ਨੇ ਚੁੱਕੇ ਸਵਾਲ
-
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 1 ਜੂਨ (ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ)- ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ.... - ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਅੱਗ
-
ਖਰੜ, 1 ਜੂਨ (ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਮਾਨ )- ਖਰੜ ਸਥਿਤ ਸੰਨੀ ਐਨਕਲੇਵ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ 'ਚ ਇਕ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ ਹੈ ਪਰ ਜਾਨੀ .. - ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਸੰਬੋਧਨ
- ਪਿੰਡ ਬੀਰਮੀ ਦੀ ਬਰਾਂਚ ਅਚਾਨਕ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਰੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
-
ਲੁਧਿਆਣਾ, 1 ਜੂਨ(ਅਮਰੀਕਾ ਸਿੰਘ ਬਤਰਾ)- ਸਥਾਨਕ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ... - ਬਟਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ 'ਚ ਦਿਨ-ਦਿਹਾੜੇ ਡਾਕਾ, ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾ ਕੇ ਲੁੱਟਿਆ ਸੋਨਾ ਅਤੇ ਨਕਦੀ
-
ਬਟਾਲਾ, 1 ਜੂਨ (ਕਾਹਲੋਂ)- ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਭਰੀ ਵਸੋਂ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਿਵ ਨਗਰ 'ਚ ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ ਕੁੱਝ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਕ ਘਰ... - ਐੱਸ.ਸੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਲਿਤ ਨਾਲ ਵਧੀਕੀ ਨਹੀ ਹੋਣ ਦੇਵੇਗਾ -ਪੂਨਮ ਕਾਂਗੜਾ
-
ਤਪਾ ਮੰਡੀ, 01 ਜੂਨ (ਵਿਜੇ ਸ਼ਰਮਾ)- ਐੱਸ.ਸੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਲਿਤ 'ਤੇ ਵਧੀਕੀ ਨਹੀ ਹੋਣ ਦੇਵੇਗਾ , ਭਾਵੇਂ ਵਧੀਕੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ... - ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਨਲਾਕ-1 ਦੇ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼
-
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 1 ਜੂਨ- ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਨਲੌਕ -1 ਦੇ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ... - ਹੁਣ 5 ਜੂਨ ਤੱਕ ਬਦਲੀ ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਕਰ ਸਕਣਗੇ ਅਧਿਆਪਕ
-
ਨੂਰਪੁਰ ਬੇਦੀ, 1 ਜੂਨ (ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ)- ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲੀਆਂ ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਕਰਨ ... - ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਡੈਮ 'ਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਮਿਲੀ ਲਾਸ਼
-
ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, 1 ਜੂਨ (ਬਲਜਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ)- ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਮਹਿੰਗਰੋਵਾਲ ਡੈਮ 'ਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ 12ਵੀਂ.. - ਅਣਪਛਾਤੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਸਵਾਰਾਂ ਨੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਮਾਰੀ ਗੋਲੀ
- ਐੱਨ.ਆਰ.ਆਈ ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਕਤਲ ਕੇਸ 'ਚ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ ਸਮੇਤ ਤਿੰਨ ਦੋਸ਼ੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ
-
ਫਗਵਾੜਾ, 1 ਜੂਨ (ਹਰੀਪਾਲ ਸਿੰਘ)- ਫਗਵਾੜਾ ਦੇ ਓਂਕਾਰ ਨਗਰ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਇੱਕ ਐਨ.ਆਰ.ਆਈ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ... - ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਾਜਿਦ ਖਾਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅੰਤਿਮ ਵਿਦਾਈ
-
ਮੁੰਬਈ, 1 ਜੂਨ - ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਤੇ ਗਾਇਕ ਵਾਜਿਦ ਖਾਨ ਦਾ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ... - ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਠਾਨਕੋਟ ਦੇ ਸਿਵਲ ਸਰਜਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਦਿੱਤਾ ਅਸਤੀਫ਼ਾ
-
ਪਠਾਨਕੋਟ, 1 ਮਈ (ਸੰਧੂ)- ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਠਾਨਕੋਟ ਦੇ ਸਿਵਲ ਸਰਜਨ ਡਾ. ਵਿਨੋਦ ਸਰੀਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ... - ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਟਾਵਰ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਵਿਅਕਤੀ
-
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 1 ਜੂਨ (ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੰਧੂ)- ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਟਾਵਰ... - ਹੋਰ ਖ਼ਬਰਾਂ..
ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਸਾਡੇ ਖੇਤ
ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ
ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਮਿਆਂ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਥੱਲੇ ਜਾਣ ਕਰਕੇੇ ਖਤਰੇ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਨਿੱਬੜਣ ਲਈ ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੇੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਾਲਾ ਕਰਾਹਾ, ਝੋਨੇ ਦੀ ਖੇਲੀਆਂ/ਵੱਟਾਂ 'ਤੇ ਬਿਜਾਈ, ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ, ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ, ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਇਕ ਖਾਸ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਲ 2008-9 ਵਿਚ ਇਕ ਆਰਡੀਨੈਂਸ/ ਐਕਟ ਵੀ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਮਿਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਦੇ ਸਾਇਲ ਐਂਡ ਵਾਟਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਾਲ 2018 ਦੌਰਾਨ ਸੰਗਰੂਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਾਗਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਜੋ ਕਿ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 32.4 ਮੀਟਰ ਅਤੇ 29.7 ਮੀਟਰ ਸੀ।
ਇੱਥੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਦਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ/ ਤਰਨਤਾਰਨ ਤੋਂ ਉੱਚਾ (4.0-18.1 ਮੀਟਰ) ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਸਮੇਤ ਪਠਾਨਕੋਟ), ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ (ਸਮੇਤ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ), ਫਰੀਦਕੋਟ, ਰੂਪਨਗਰ ਅਤੇ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 4.0 ਤੋਂ 14.8 ਮੀਟਰ ਦਰਮਿਆਨ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (15 ਮੀਟਰ) ਨਾਲੋਂ ਉੱਚਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣ ਦੀ ਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ਜਦਕਿ ਬਾਕੀਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ, ਮਾਨਸਾ, ਮੁਹਾਲੀ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 16.1 ਤੋਂ 18.1 ਮੀਟਰ ਦਰਮਿਆਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਤਰਨ ਤਾਰਨ (18.3 ਮੀਟਰ) ਨਾਲੋਂ ਉੱਚਾ ਹੈ। ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਨਾਲੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣ ਦੀ ਦਰ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਨਸਾ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਸੰਗਰੂਰ ਅਤੇ ਬਰਨਾਲਾ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਨੂੰ ਖਿੱਤਾ-2 ਵਜੋਂ ਇਸ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਇਹ ਖਿੱਤਾ-1 ਨਾਲੋਂ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਉਲਟ ਹੋਵੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸਮਾਨ ਹੋਵੇ। ਗੌਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਬਰਾਬਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਦਰ (1998 ਤੋਂ 2018 ਤੱਕ) ਖਿੱਤਾ-1 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ (103-107 ਸੈ.ਮੀ./ਸਾਲ) ਖਿੱਤਾ-2 ਦੀ ਅੱਧੀ (43-57 ਸੈ.ਮੀ./ਸਾਲ) ਹੀ ਹੈ।
ਪੂਸਾ 44 ਕਿਸਮ ਬੀਜਣ ਪੱਕਣ ਤੱਕ ਤਕਰੀਬਨ 160 ਦਿਨ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪੀਲੀ ਪੂਸਾ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਇਕ ਹਫ਼ਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਕਿਸਮਾਂ ਪੀ. ਆਰ. 121 ਅਤੇ ਪੀ. ਆਰ. 126 ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 140 ਅਤੇ 123 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪੱਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੀ. ਆਰ. 124 ਪੱਕਣ ਨੂੰ 135 ਦਿਨ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੱਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਪੂਸਾ-44 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 15 ਤੋਂ 25 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਸਪਰੇਆਂ ਅਤੇ ਲੇਬਰ ਦਾ ਖਰਚਾ ਵੀ ਘੱਟ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖਿੱਤਾ-1 ਵਿਚ ਕਿਸਾਨ ਵੱਧ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬੀਜਦੇ ਹੋਣ। ਪੀ. ਆਰ. 121, ਪੀ. ਆਰ. 126 ਅਤੇ ਪੀ. ਆਰ. 124 ਵਰਗੀਆਂ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਝਾੜ ਪੂਸਾ 44 ਦੇ ਝਾੜ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਨਿਰੋਲ ਆਮਦਨ ਲਗਪਗ ਬਰਾਬਰ ਹੈ (ਪਲਾਂਟ ਬਰੀਡਿੰਗ ਅਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਵਿਭਾਗ, ਪੀ. ਏ. ਯੂ.)। ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬੋਰ ਹੋਰ ਡੂੰਘੇ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਬਮਰਸੀਬਲ ਪੰਪ ਲਾਉਣ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਰਚੇ ਵੀ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਖਿੱਤਾ-1 ਵਿਚ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ (ਦੋਵੇਂ ਪਰਮਲ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ) ਦਾ ਝਾੜ ਖਿੱਤਾ-2 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 576 ਤੋਂ 758 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਨਿਰੋਲ ਆਮਦਨ ਵੀ ਖਿੱਤਾ-1 ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਰਮਲ, ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਹੇਠਾਂ ਰਕਬੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਝਾੜ ਅਤੇ ਮੰਡੀ ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ ਖਿੱਤਾ-1 ਵਿਚ ਖਿੱਤਾ-2 ਨਾਲੋਂ 20,000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ (ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਭਾਗ, ਪੀ. ਏ. ਯੂ.)। ਇੱਥੇ ਇਹ ਵੀ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖਿੱਤਾ-1 ਵਿਚ ਪਰਮਲ ਦੀਆਂ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਾਰਨ ਵੱਧ ਝਾੜ ਹੈ। ਪਰ ਕਣਕ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ ਦਾ ਝਾੜ ਵੀ ਖਿੱਤਾ-1 ਵਿਚ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਦੋਵਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਖਾਸ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਉਪਰੋਕਤ ਤੱਥਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਖਿੱਤਾ-1 ਵਿਚ ਖਿੱਤਾ-2 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਮਿਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਲੋੜ ਹੈ।
-ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ, ਪੀ. ਏ. ਯੂ.,
ਖ਼ਬਰ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰੋ
ਨਰਮੇ ਕਪਾਹ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਲਈ ਨੁਕਤੇ
ਨਰਮਾ ਦੱਖਣੀ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨਰਮਾ ਪੱਟੀ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਇਸ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2019-20 ਦੌਰਾਨ ਨਰਮੇ-ਕਪਾਹ ਦਾ 778 ਕਿੱਲੋ ਰੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਰਿਕਾਰਡ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।
ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚੋਣ: ਸਹੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਚੋਣ ਨਰਮੇ-ਕਪਾਹ ਦਾ ਵੱਧ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਬੀ.ਟੀ. ਨਰਮੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਬੀ.ਟੀ.1 ਅਤੇ ਚਾਰ ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਕਿਸਮਾਂ (ਐਫ਼. 2228, ਐਲ.ਐਚ. 2108, ਐਫ 2383 ਅਤੇ ਐਲ.ਐਚ. 2076) ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਵੀ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾ (ਐਲ.ਡੀ. 1019, ਐਫ.ਡੀ.ਕੇ. 124 ਅਤੇ ਐਲ.ਡੀ. 949) ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ : ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਰਮੇ-ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 15 ਮਈ ਤੱਕ ਹੈ।
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ : ਖੇਤ ਵਿਚ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਸਹੀ ਗਿਣਤੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ 3.5 ਕਿੱਲੋ ਅਤੇ ਦੇਸੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ 3.0 ਕਿੱਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋ। ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਦੋਗਲੀਆਂ ਬੀ.ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 900 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀ.ਟੀ. ਬੀਜ ਅਤੇ 240 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋ। ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਬੀ.ਟੀ. 1 ਲਈ 4 ਕਿੱਲੋ ਬੀ.ਟੀ. ਬੀਜ ਅਤੇ 0.5 ਕਿੱਲੋ ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ ਅਤੇ ਫਾਸਲਾ : ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਨਰਮੇ-ਕਪਾਹ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਡਰਿੱਲ ਨਾਲ ਸਵਾ ਦੋ ਫੁੱਟ (67.5 ਸਂੈ.ਮੀ. ) ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਕਰੋ। ਬੀਜ 4-5 ਸੈਂ.ਮੀ. ਡੂੰਘਾ ਪੋਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਬੀਜ ਸਹੀ ਵੱਤਰ ਤੇ ਡਿਗੇ। ਬਿਜਾਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਵੇਰ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਕਰੋ। ਬਾਰਿਸ਼ ਨਾਲ ਨਰਮੇ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰੰਡ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਬਿਜਾਈ ਦੁਬਾਰਾ ਕਰੋ। ਪਹਿਲੇ ਪਾਣੀ ਪਿੱਛੋਂ ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਆਮ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫਾਸਲਾ ਦੋ ਫੁੱਟ (60 ਸੈ.ਮੀ.) ਰੱਖੋ। ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਬੀ.ਟੀ. 1 ਅਤੇ ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੁੂਟਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫ਼ਾਸਲਾ ਡੇਢ ਫੁੱਟ (45 ਸੈਂ.ਮੀ.) ਕਰ ਦਿਉ। ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬੀ.ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ ਢਾਈ ਫੁੱਟ (75 ਸੈਂ.ਮੀ.) ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖੋ।
ਪਨੀਰੀ ਰਾਹੀਂ ਬਿਜਾਈ : ਖੇਤ ਵਿਚ ਬੁੂਟਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ: ਨਰਮੇ-ਕਪਾਹ ਦਾ ਵੱਧ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਰਮੇ ਅਤੇ ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 30 ਕਿੱਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ (65 ਕਿੱਲੋ ਯੂਰੀਆ) ਅਤੇ 12 ਕਿੱਲੋ ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ (75 ਕਿੱਲੋ ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਦੋਗਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬੀ.ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ 42 ਕਿੱਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ (90 ਕਿੱਲੋ ਯੂਰੀਆ) ਅਤੇ 12 ਕਿੱਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ (75 ਕਿੱਲੋ ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਜਾਂ 27 ਕਿੱਲੋ ਡੀ.ਏ.ਪੀ.) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ। ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਬੀ.ਟੀ. 1 ਕਿਸਮ ਲਈ 80 ਕਿੱਲੋ ਯੂਰੀਆ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋ। ਜੇਕਰ ਨਰਮਾ ਅਤੇ ਕਪਾਹ, ਕਣਕ ਮਗਰੋਂ ਬੀਜਣੇ ਹੋਣ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਫਾਸਫੋਰਸ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਨਰਮੇ ਨੂੰ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਪਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ। ਹਲਕੀਆਂ ਅਤੇ ਰੇਤਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ 12 ਕਿੱਲੋ ਪੋਟਾਸ਼ (20 ਕਿੱਲੋ ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ ਪੋਟਾਸ਼) ਅਤੇ 10 ਕਿੱਲੋ ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ (21 ਫ਼ੀਸਦੀ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ। ਸਾਰੀ ਫਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟਾਸ਼ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ ਬਿਜਾਈ ਵੇਲੇ ਹੀ ਪਾ ਦਿਓ। ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਅੱਧੀ ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ ਪਹਿਲੇ ਪਾਣੀ ਮਗਰੋਂ ਬੂਟੇ ਵਿਰਲੇ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧੀ ਫੁੱਲ ਆਉਣ 'ਤੇ ਪਾਓ। ਨਰਮੇ-ਕਪਾਹ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ 2 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ (2 ਕਿੱਲੋ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ (13:0:45) ਨੂੰ 100 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ) ਦੇ 4 ਛਿੜਕਾਅ ਇਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਵਕਫ਼ੇ 'ਤੇ ਕਰੋ। ਪਹਿਲਾ ਛਿੜਕਾਅ ਫੁੱਲ ਖਿੜਨ 'ਤੇ ਕਰੋ।
ਨਰਮੇ ਦੇ ਅਣਚਾਹੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ :ਭਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜਰਖੇਜ਼ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਨਰਮੇ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਅਣਚਾਹੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਚਮਤਕਾਰ (ਮੈਪੀਕੁਐਟ ਕਲੋਰਾਈਡ 5 ਫ਼ੀਸਦੀ) 300 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਨੂੰ 80-100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲਣ ਉਪਰੰਤ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 60 ਦਿਨ ਅਤੇ ਫੇਰ 75 ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਝਾੜ ਵਿਚ ਵੀ ਇਜ਼ਾਫਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ : ਨਰਮੇ-ਕਪਾਹ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਦੀਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਟਸਿੱਟ, ਚੁਪੱਤੀ, ਮਧਾਣਾ ਅਤੇ ਮੱਕੜਾ, ਤਾਂਦਲਾ, ਕੰਘੀ ਬੂਟੀ ਅਤੇ ਪੀਲੀ ਬੂਟੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ 2-3 ਗੋਡੀਆਂ ਜਾਂ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਗੋਡੀ ਪਹਿਲੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁੱਕੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਕਰ ਦਿਓ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰੋ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਨਾਲ ਇਕੱਲੀਆਂ ਗੋਡੀਆਂ ਨਾਲ ਨਦੀਨਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਦੀਨ ਉਗ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਸਟੌਂਪ 30 ਤਾਕਤ (ਪੈਂਡੀਮੇਥਾਲਿਨ) ਇਕ ਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਛਿੜਕ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਦੀਨਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 4-6 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਲਾਓ। ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪਾਣੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ 3 ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਵਕਫ਼ੇ 'ਤੇ ਦਿੰਦੇ ਰਹੋ।
ਚੁਣਾਈ, ਸਾਂਭ- ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਲਈ ਨੁਕਤੇ : ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਈਥਰਲ (ਈਥੋਫਨ) 500 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਨੂੰ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨ ਨਾਲ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਅਗੇਤੀ ਖਿੜਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਆਲਟੀ ਅਤੇ ਝਾੜ ਵਿਚ ਇਜ਼ਾਫਾ ਹੁੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੁਗਾਈ ਤਰੇਲ ਉਤਰਨ ਤੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਕੱਪੜਾ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਸੁੱਕੀ ਅਤੇ ਪੱਤੀ ਰਹਿਤ ਕਰੋ।
-ਖੇਤਰੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਫੋਨ : 9417783052
ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਲਿਆਂਦੇ ਬੂਟੇ ਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ
ਪੰਜਾਬ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੌਣ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਵਧੀਆ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੇ ਤੇ ਭਰਪੂਰ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬਾਗ਼ਾਂ ਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਨਵੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵੇਖ ਕੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਡੀਜ਼ਲ ਤੇ ਪੈਟਰੋਲ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਤਣ ਲਈ ਜਟਰੋਫਾ (ਰਤਨਜੋਤ) ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸਫੈਦ ਮੂਸਲੀ, ਐਲੋਵੀਰਾ ਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਜੜ੍ਹੀ ਬੂਟੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਕਰਵਾਈ ਪਰ ਅੱਜ ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਇਹ ਸਭ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ?
ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇਸੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਜੜ੍ਹੀ ਬੂਟੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਬੀਜ ਬੂਟੇ ਵੇਚਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਤੇ ਮੰਡੀਆਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ 'ਕੰਢੀ ਸ਼ਿਵਾਲਕ ਜ਼ੋਨ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਰਿਸਰਚ ਐਕਸਚੈਂਜ ਸਕੀਮ' ਹੇਠ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਬੱਲੋਵਾਲ ਸੌਂਖੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਖੇ ਖੇਤਰੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸਟੇਟ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਇੰਸਟੀਚਿਊਸ਼ਨ ਤੇ ਹਰਬਲ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਨਗਰ ਨਾਲ ਭਾਈਵਾਲੀ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਦੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਲਸਣ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਫ਼ਲ ਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਾਈਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਸਮਾਂ ਇਥੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਾਂਗ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਈਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਾਂਗ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਚੂਨੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਚੂਨਾ ਕਿਉਂਕਿ ਫੰਗੀ ਸਾਈਡ ਹੈ, ਏਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪਹਾੜਾਂ ਵਾਲੀ ਲਸਣ ਦੀ ਫਸਲ ਵਧਣ ਫੁੱਲਣ ਵਿਚ ਤਾਂ ਕਾਮਯਾਬ ਹੈ ਪਰ ਪੱਕਣ ਦੇ ਕਰੀਬ ਜਾ ਕੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਾਲਾ ਗੰਢਿਆਂ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਹੁਣ ਇਹ ਕਿਸਮਾਂ ਖੋਜ ਵਾਸਤੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਬਜ਼ੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਦਿਆਂਗੇ ਤਾਂ ਕਿ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਸਬਜ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਤੇ ਬਰੀਡਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜ ਅਧੀਨ ਲਿਆ ਕੇ ਤੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ, ਪਾਣੀ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲ ਸਕਣ, ਕੁਝ ਬੂਟਿਆਂ ਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਪਰਤਾਵੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਮੈਂ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ 1994 ਵਿਚ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਤੋਂ ਅੰਗੂਰਾਂ ਦੀ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੁਝ ਬੂਟੇ ਲਿਆ ਕੇ ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਲੁਧਿਆਣਾ ਨੂੰ ਖੋਜ ਵਾਸਤੇ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਫਲ ਸ਼ਹਿਦ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਮਿੱਠੇ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸੌਗੀ (ਦਾਖ) ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗੂਰਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਖਟਾਸ ਦੰਦ ਖੱਟੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਈ।
ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਫਲ ਬਲਿਊਬੇਰੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਰਨ ਦੇ ਪਰਤਾਵੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਕੀਤੇ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬੂਟੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮਈ ਜੂਨ ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਗਏ। ਅਜਿਹੀ ਤੇਜ਼ ਤਿੱਖੀ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਠੰਢੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪਾਲਮਪੁਰ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਲਾਏ ਗਏ ਪਰ ਉੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਮੌਸਮੇ ਫੁੱਲ ਪੈਣ ਲੱਗ ਪਏ ਤੇ ਅੱਗੇ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਲਈ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਢੁਕਵਾਂ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
1989 ਵਿਚ ਮੈਂ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੇ ਕੁਝ ਬੂਟੇ ਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਵਿਚੋਂ ਬ੍ਰੋਕਲੀ ਦਾ ਬੀਜ ਲਿਆਇਆ ਸੀ, ਬ੍ਰੋਕਲੀ ਦਾ ਬੀਜ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀ ਖੋਜ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾਕਟਰ ਜੇ. ਸੀ. ਕੁਮਾਰ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਲੈਣ ਆਏ ਸਨ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸਫਲ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਪਰ ਪਛੇਤੀ ਫੁੱਲ ਗੋਭੀ, ਬੰਦ ਗੋਭੀ, ਬਰੂਸਲ ਸਪਰੋਟਸ ਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਮਿਰਚ ਵਾਂਗ ਇਸ ਦਾ ਬੀਜ ਵੀ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਫੁੱਟ ਦੀ ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਹੀ ਅਗਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ 'ਤੇ ਗੁੰਦਵੇਂ ਭਰਵੇਂ ਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੈੱਡ (ਸਿਰ) ਬਣ ਸਕਣਗੇ।
ਸਟਰਾਬੇਰੀ ਫਰੂਟ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਢੁਕਵੇਂ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਾ ਕੇ ਫ਼ਲ ਉਦੋਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ 35 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਢੁੱਕਵੀਂ ਕੋਲਡ ਚੇਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਟਰਾਬੇਰੀ ਦੇ ਫ਼ਲ ਤੁੜਾਈ ਤੋਂ ਲੱਗਪਗ 8-10 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਅਕਸਰ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਸਟਰਾਬੇਰੀ ਦੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤਾ ਪਸੰਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਇਹ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਲਈ ਢੁੱਕਵਾਂ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਆਮਦ ਰਹੇਗੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਪਲਾਂਟ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਮਲਾ ਕੀ ਕਰੇਗਾ? ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ।
ਹਾਂ! ਲੀਕ, ਪਰਸਲੇਰਅ ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੇ ਫਲਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਤਾਂ ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਵੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਖਪਤਕਾਰ ਵੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਣ।
ਕਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਸਾਗਵਾਨ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਗਾਏ ਤੇ ਸਾਗਵਾਨ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧਦੇ ਫੁੱਲਦੇ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਖੂਬ ਮੁੱਛਾਂ ਮਰੋੜੀਆਂ ਪਰ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸਨ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਸਾਗਵਾਨ ਦੇ ਮੋਟੇ ਤਣੇ ਵਿਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸ਼ਾਹ ਰੰਗ ਸ਼ਾਇਦ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਪੂਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ, ਇਸ ਸ਼ਾਹ ਰੰਗ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਸਿਉਂਕ ਤੇ ਘੁਣ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਹੀ ਬਣੇਗੀ।
ਕਈ ਕਿਸਾਨ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸੇਬ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਿਆ ਕੇ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਫਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ ਲੋਕ ਪ੍ਰਿੰਟ ਤੇ ਬਿਜਲਈ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਖਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਹੁੱਬ ਹੁੱਬ ਕੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੇਬ ਦੇ ਬਾਗ ਲਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਬਾਕੀ ਅਗਲੇ ਵੀਰਵਾਰ ਦੇ ਅੰਕ 'ਚ)
-ਸੰਪਰਕ : 94632-33991
ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਤੇ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ
'ਅਜੀਤ' ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 15 ਸਾਲ ਪਹਿਲੋਂ ਲੇਖ ਛਾਪੇ ਸਨ ਕਿ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਆਉਣੀ ਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ ਪਰ ਕੋਰੋਨਾ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਇਕਦਮ ਤੇਜ਼ੀ ਲੈ ਆਂਦੀ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਟੈਕਨੋਕਰੇਟ ਦਲੇਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਤੇ ਵੱਟਾਂ/ਬੈੱਡਾਂ 'ਤੇ ਝੋਨਾ-ਕਣਕ ਲਾਉਣ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵਿਧੀ ਅਪਣਾਈ ਵੀ, ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਖੇਤੀ ਚੌਧਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਐਵੇਂ ਬਹਾਨੇ ਜਿਹੇ ਬਣਾ ਕੇ। ਹੁਣ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਮਜਬੂਰੀ ਵੱਸ ਹੀ ਸਹੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਅਪਣਾਉਣੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਅੱਧੇ ਮਨ ਨਾਲ। ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਬਰਸਾਤਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 20 ਮਈ ਤੋਂ ਹੋ ਜਾਵੇ ਠੀਕ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੱਖਾਂ ਲਈ ਦਵਾਈ ਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਬਰਸਾਤੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਦੁਆਲੇ ਨਿਕਾਸੀ ਨਾਲੇ ਬਣਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਜੋ ਡਰੇਨਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਡਰੇਨਾਂ ਤੋਂ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਕਬਜ਼ੇ ਹਟਾ ਕੇ ਚਾਲੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਘਟ ਜਾਣੇ ਹਨ, ਮਸ਼ੀਨੀਕਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਲੋੜ ਹੈ।
janmeja@gmail.com
ਝੋਨਾ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਲਵਾਈ
ਕੋਵਿਡ-19 ਦੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਰਕੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਲਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਝੋਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਬਣਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਹਿਜਰਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਵਾਈ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਰਕੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਮੇਂ 10 ਜੂਨ ਤੋਂ ਵੀ ਲੇਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਰਕੇ ਝੋਨਾ ਲੇਟ ਲੱਗਣ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਲੱਗਣ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉਪਰੰਤ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲੇਟ ਪੱਕਣ ਕਰਕੇ ਅਗਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵੀ ਲੇਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਘੱਟ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਲਦੀ ਨਿੱਬੜ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਰੰਤ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਸੰਭਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ 2-3 ਮਜ਼ਦੂਰ 6-8 ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲਗਾਅ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਝੋਨੇ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਲਵਾਈ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਲਈ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਲਈ ਟਰੇਆਂ ਜਾਂ ਫਰੇਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮੈਟ ਟਾਈਪ ਪਨੀਰੀ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਟਰੇਆਂ ਜਾਂ ਫਰੇਮ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਈਜ਼ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਪਲਬੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇੰਜਣ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਅਤੇ ਸੇਲਫ ਪਰੋਪੇਲਡ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਲਈ ਫਰੇਮਾਂ ਦਾ ਸਾਈਜ਼ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਰੇਮਾਂ ਨੂੰ 50-60 ਗੇਜ਼ ਦੀ ਪੋਲੀਥੀਨ ਸ਼ੀਟ ਜੋ ਕਿ 90 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਚੌੜੀ ਹੋਵੇ ਉਪਰ ਟਿਕਾਅ ਕਿ 2 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੂੜੀ ਮਿਲਿਆ ਰੋੜੇ ਜਾਂ ਪੱਥਰ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਮਿੱਟੀ ਜੇਕਰ ਮਿੱਟੀ ਛਾਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਦਾ ਮਿਕਸਚਰ ਪਾ ਕੇ ਝੋਨੇ ਦਾ ਬੀਜ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ 200 ਮੇਟਾਂ ਲਈ ਲਗਭਗ 8-10 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਇਕ ਏਕੜ ਦੀ ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਵਾਸਤੇ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੀਜ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਜ ਨੂੰ 8-10 ਘੰਟੇ ਲਈ ਭਿਉਣਾ ਅਤੇ ਛਾਵੇਂ ਤਕਰੀਬਨ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਲਈ ਸੁਕਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਸਪਰਿੰਟ 75 ਤਾਕਤ ਦਵਾਈ 3 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਬੀਜ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਉਪਰੰਤ ਬੀਜਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮੈਟ ਟਾਈਪ ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਲਈ ਥਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਖਾਸੀ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਮੇ ਤੋਂ 20 ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਦੇ ਵਿਚ ਮੇਟ ਟਾਇਪ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਸਿਰਫ 2 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਮੋਟੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮੋਟਾਈ ਵਾਲੇ ਮੇਟ ਉੱਪਰ ਬੀਜੇ ਗਈ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪੌਦ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦੇਣ ਕਰਕੇ ਜਾ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਕਾਰਨ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਦੇ ਸੜਨ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਝੋਨੇ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਲਵਾਈ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੀ ਅਹਿਮ ਕੜੀ ਵਜੋਂ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਝੋਨੇ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਲਵਾਈ ਅਤੇ ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਪੱਧਰਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਬੇਹੱਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 25-30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਮੇਟ ਟਾਇਪ ਪਨੀਰੀ ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਵਲਰ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਕੁੱਦੂ ਕੀਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਲਗਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਝੋਨੇ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਲਵਾਈ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਪੇਂਡੂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵੇਂ ਸਹਾਇਕ ਧੰਦੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਪਿੰਡਾਂ ਜਾਂ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਉੱਦਮੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੌਕੇ ਹਨ, ਜੋ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਲੈਣ ਦੇ ਇੱਛੁਕ ਹਨ। ਮੈਟ ਟਾਇਪ ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਵਿਭਾਗ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਉੱਦਮੀ ਕਿਸਾਨ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮੈਟ ਟਾਇਪ ਪਨੀਰੀ ਖੁਦ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਨੀਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਲਵਾਈ ਦੀ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਿਥੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਲਵਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਕੰਮ ਦਾ ਆਰੰਭ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੋਖਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹਾਸਲ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਕਿ ਨਾਲੇ 'ਪੁੰਨ ਅਤੇ ਨਾਲੇ ਫਲੀਆਂ' ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੱਚੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬੀਜੇ ਗਏ ਝੋਨੇ ਲਈ 33 ਬੂਟੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਇਸ ਝੋਨਾ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੂਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਝੋਨੇ ਦੇ ਝਾੜ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿਚ ਕਈ ਉੱਦਮੀਆਂ ਵਲੋਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਸਪ੍ਰੇਅਰ ਦੀ ਅਟੈਚਮੈਂਟ ਲਗਾ ਕਿ ਦੋਹਰਾ ਫਾਇਦਾ ਵੀ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਸਾਲ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਖੇਤੀ ਅਧਾਰਿਤ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
-ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਫ਼ਸਰ, ਜਲੰਧਰ।
